چگونه به نظرات داوران پاسخ دهیم

سخن سردبیر   editorial   مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان   دوره یازدهم، شماره سوم ، مرداد و شهریور 1391، 186-185     چگونه به نظرات داوران پاسخ دهیم   how to answer to the comments of the reviewers     محسن رضائیان [1]   m. rezaeian زمانی که نویسندگان، مقاله خود را جهت چاپ به مجله مورد نظرشان ارسال می کنند و در صورتی که مقاله ارسالی در حیطه تخصصی مجله قرار داشته و مطابق با استانداردهای مجله به رشته تحریر در آمده باشد، جریان داوری شروع می گردد. معمولاً نتیجه داوری به یکی از سه صورت زیر، توسط سردبیر مجله به اطلاع نویسنده مسئول مقاله خواهد رسید: 1. پذیرش مقاله بدون پیشنهاد هیچ گونه تغییر 2. بازنگری مقاله و ارسال مجدد آن 3. رد مقاله دریافت نتیجه اول بسیار به ندرت رخ می دهد. برای نمونه، تجربه سردبیری چهار ساله اینجانب نشان می دهد که حتی یک مقاله از مقالات ارسالی به مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، به چنین نتیجه ای دست نیافته است. دریافت نتیجه سوم نیز بسته به نوع مجله ممکن است که از کمتر از 10% تا بیشتر از 90% متغیر باشد. مجلات بسیار معتبر، میزان مردود مقاله ای ( reject rate ) برابر با 90% دارند و در برخی از مجلاتی که مرور همتایان سردبیری را به طور جدی مورد لحاظ قرار نمی دهند و یا اینکه برای چاپ مقاله، اقدام به دریافت وجه می نمایند، تقریباً تمامی مقالات ارسالی به چاپ می رسند و فقط ممکن است که کمتر از 10% مقالات وارده رد شوند. با این وجود، برای بیشتر مجلات و از جمله مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، میزان مردودی مقاله بالغ بر 50% می باشد. این نکته بدان معنی است که از هر دو مقاله ارسالی به مجله، تنها یکی از آن ها به زیور طبع آراسته خواهد شد. نکته بسیار مهم این است که اگر نویسنده مسئول یا رابط یک مقاله، با نتیجه دوم یعنی بازنگری مقاله و ارسال مجدد آن روبه رو شد، دقیقاً چه کاری را باید انجام دهد تا مقاله وی مورد پذیرش قرار گیرد. متأسفانه، شواهد موجود نشان می دهند که بسیاری از نویسندگان به ویژه نویسندگان تازه کار، دقیقاً نمی دانند که در این مرحله چه کاری را باید انجام دهند، از همین رو، سخن سردبیری حاضر به تشریح این نکته مهم می پردازد. در این مرحله، ضروری است که نویسنده مسئول مقاله پس از دریافت نتیجه داوری و تصمیم سردبیر مبنی بر تجدیدنظر و ارسال مجدد مقاله، ابتدا نظرات داوران را به دقت مورد بررسی و توجه قرار دهد. وی، همچنین باید این نظرات را برای سایر نویسندگان مقاله ارسال کرده و نظر آن ها را به دقت جویا شود. پس از شناخت دقیق نقطه نظرات داوران و درک نظر سایر همکاران، مرحله اقدام به تجدید نظر در متن مقاله، بر اساس نظر داوران فرا می رسد. معمولاً نظرات داوران را می توان در دو بخش خلاصه نمود. بخش اول به آن نقطه نظراتی برمی گردد که انجام آن ها ضروری بوده و بر غنای مقاله خواهد افزود. این ها نظراتی هستند که حتماً باید در تجدیدنظر مقاله مورد توجه قرار گیرند. بخش دوم نظرات داوران هم به آن نکاتی بر می گردد که یا انجام آن ها ضروری نبوده و یا حتی ممکن است بر خلاف اهداف اولیه در نگارش مقاله باشند. این نظرات باید توسط نویسندگان، با کاربرد دلایل متقن علمی و در کمال احترام، پاسخ داده شوند و نویسندگان نشان دهند که چرا این نظرات، مبنایی برای انجام تغییرات در متن مقاله نداشته اند. برای آنکه نویسندگان بتوانند جواب این گونه نظرات را به طور صحیح ارائه نمایند، آن ها باید پس از تجدیدنظر در متن مقاله، نامه ای را نیز خطاب به سردبیر مجله به رشته تحریر درآورند و در آن، به تک تک نقطه نظرات داوران پاسخ دهند. آن ها باید در این نامه ذکر نمایند که کدام یک از نقطه نظرات مبنای تغییر و تجدیدنظر در مقاله شده و این تجدیدنظر چگونه رخ داده است و کدام یک از نقطه نظرات نیز به دلایل علمی، مبنایی برای تجدید نظر در متن مقاله را فراهم نیاورده اند. همچنین، توجه به این نکته بسیار ضروری است که هرگونه تجدیدنظری که در متن مقاله و بر اساس نظر داوران ایجاد می گردد باید به صورت زیرخط دار ( underline ) از متن قبلی مقاله مجزا گردد تا داوران به هنگام مطالعه مجدد مقاله، به سهولت دریابند که کدامیک از قسمت های مقاله مورد تجدیدنظر قرار گرفته است. نویسندگان باید در تجدیدنظر مقاله خود تمامی نقطه نظرات داوران را مورد توجه و پاسخ قرار دهند. در غیر این صورت، زمان بررسی مجدد مقاله به طول انجامیده و اصلاحات انجام نشده، مجدداً درخواست می گردد. این امکان هم وجود دارد که تغییرات اعمال شده از نظر داوران، کافی تشخیص داده نشده و در نتیجه مقاله رد گردد. نویسندگان همچنین نباید که زمان تجدیدنظر را خیلی طولانی نمایند. طولانی شدن روند تجدیدنظر توسط نویسندگان نه تنها سبب خواهد شد که جریان بررسی مجدد مقاله به تعویق افتد، بلکه موجب قدیمی شدن یافته های مقاله نیز می گردد که خود ممکن است منجر به رد شدن مقاله شود. بنابراین، پس از تجدیدنظر منطقی در متن مقاله و در زمان معقول نویسندگان باید متن تجدیدنظر شده همراه با نامه ای که به تک تک نظرات داوران پاسخ داده شده است را به مجله ارسال نمایند. معمولاً مطالب ارسالی توسط سردبیر و یا دستیار وی به دقت مطالعه شده و برای بررسی نهایی به یکی از داوران ارسال می گردد. اگر نویسندگان مقالات، نکات مطرح شده در این سخن سردبیری را در متن تجدید نظر شده خود به دقت مورد توجه قرار داده باشند، می توانند امیدوار باشند که در کوتاه ترین زمان ممکن نامه پذیرش مقاله را دریافت خواهند نمود . 1- استاد گروه آموزشی پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان 7تلفن: 5234003-0391، دورنگار: 5225209-0391، پست الکترونیکی: [email protected]